Veelgestelde vragen over cao’s

Een collectieve overeenkomst definieert de rechten en plichten van de partijen bij de collectieve overeenkomst. In de regel gaat het om lonen en salarissen, werktijden en de preciezere arbeidsomstandigheden in een branche of bedrijf.

Collectieve overeenkomsten worden meestal gesloten tussen vakbonden en werkgeversorganisaties. Vakbonden kunnen echter ook onderhandelen over een bedrijfs-cao met een individuele werkgever.

Een collectieve overeenkomst is alleen juridisch bindend voor de vakbonden en werkgeversorganisaties die deze gezamenlijk hebben aangenomen. Werknemers zonder vakbondslidmaatschap hebben geen wettelijk recht op gelijke arbeidsvoorwaarden, maar ontvangen meestal hetzelfde als hun tegenhangers in een vakbond. Op die manier willen werkgevers voorkomen dat ze lid worden van de vakbond. Zelfs bedrijven die geen lid zijn van de werkgeversvereniging stemmen hun arbeidsovereenkomsten vaak af op de tarieven van de industrie. Uiteindelijk profiteren alle werknemers in een bedrijfstak van de sectorale cao’s.

Binnen het toepassingsgebied daarvan geldt een algemeen verbindende cao ook voor alle werkgevers en werknemers die niet gebonden zijn door een collectieve overeenkomst. Op grond van artikel 5 van de wet op de collectieve overeenkomsten kunnen vakbonden en werkgeversorganisaties gezamenlijk bij het federale ministerie van Arbeid en Sociale Zaken een verzoek indienen om een collectieve arbeidsovereenkomst algemeen verbindend te maken.

Collectieve arbeidsovereenkomsten zijn van toepassing op een bepaald toepassingsgebied, maar binnen dit toepassingsgebied op ten minste één sector. Om die reden worden ze ook wel sectorale cao’s genoemd. Een cao wordt bijvoorbeeld gebruikt in de detailhandel.

De raamovereenkomst bevat de criteria voor indeling in de individuele loon- en salarisgroepen en de respectieve activiteits- en kwalificatiekenmerken.

Algemene cao’s bevatten afspraken over arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld over werk- en rusttijden, vakantieperiodes of ontslaggronden. Ze bevatten echter geen indeling in salarisklassen.

Bedrijfs-cao’s zijn overeenkomsten tussen individuele bedrijven en vakbonden. Eigenlijk zijn ze niet voorzien in de Cao-wet, maar ze zijn dus niet illegaal of zelfs slecht voor werknemers. Integendeel, ze kunnen worden gebruikt naast het binden van bedrijven aan een tarief dat anders niet daadwerkelijk zou worden beïnvloed door een collectieve arbeidsovereenkomst. Bekende voorbeelden zijn Lufthansa of VW. De bedrijfs-cao moet niet verward worden met de bedrijfsovereenkomst: die wordt niet onderhandeld tussen de vakbond en de werkgever, maar tussen de ondernemingsraad en de werkgever.

Volgens de autonome cao hebben vakbonden en werknemers het recht om onafhankelijk (autonoom) van de staat te onderhandelen over passende cao’s. Er wordt van uitgegaan dat de betrokken partijen het best in staat zijn om over hun behoeften te beslissen. De autonomie van collectieve onderhandelingen vloeit voort uit artikel 9 van de grondwet.