Ook al kun je het bijna niet geloven – Duitsland is een zonnig land. In sommige gebieden schijnt de zon in Duitsland zelfs bijna 2000 uur per jaar. En juist die overvloed aan zonlicht is ook merkbaar bij het opwekken van duurzame zonne-energie. De meer dan 2.000.000 fotovoltaïsche systemen in heel Duitsland leveren momenteel ongeveer 50 miljard kilowattuur aan hernieuwbare elektriciteit. Deze opbrengst zou echter veel hoger kunnen zijn. Volgens experts bieden de daken van huizen ruimte voor zonne-energieopwekking die vijf keer zo hoog is. Als alle bouwoppervlaktes bij elkaar worden opgeteld, wordt momenteel slechts 2,5% van het werkelijke potentieel gebruikt voor de opwekking van zonne-energie in Duitsland. De regering heeft ook dit onbenutte potentieel erkend en de uitbreiding van zonne-energie in heel Duitsland uitgeroepen tot een belangrijke bouwsteen voor het bereiken van zelfopgelegde klimaatneutraliteit tegen 2050. Om de nodige expansiesnelheid te kunnen bereiken, moet het gebruik van zonne-energie echter nog aanzienlijk worden bevorderd. De veelbesproken zonne-energieverplichting zou landelijk een nuttig instrument kunnen zijn.
Afbeelding van anatoliy_gleb – stock.adobe.com
Wat is de nieuwe federale regering van plan?
Met de nieuwe federale regering zullen de discussies over een algemene zonne-energieverplichting waarschijnlijk opnieuw aanzienlijk aan kracht winnen. Zoals uit het regeerakkoord blijkt, is het nieuwe kabinet van plan om in de toekomst alle geschikte dakgebieden te gebruiken voor zonne-energie. Deze zonne-energieverplichting wordt verplicht, zeker voor commerciële nieuwbouw. In het geval van particuliere nieuwbouw daarentegen zou het de regel moeten worden. Zo kondigt de nieuwe regering een zonne-energieverplichting aan, die echter niet voor iedereen verplicht zou moeten zijn. Daarnaast moeten extra stimulansen worden gecreëerd door bureaucratische hindernissen te verminderen. Financiële verlichting en het wegnemen van administratieve hindernissen zijn ook bedoeld om particuliere bouwmanagers te motiveren om een fotovoltaïsch systeem of thermische zonne-energie te installeren.
In welke deelstaten is er een zonneplicht?
Hoewel de implementatie van een zonne-energieverplichting nog steeds in heel Duitsland wordt gepland, zijn sommige deelstaten in dit opzicht al verder:
Baden-Württemberg
Baden-Württemberg is de eerste deelstaat in Duitsland die een uitgebreide zonne-energieverplichting invoert. Met dit besluit wordt de bestaande zonneplicht voor niet-residentiële gebouwen vanaf mei 2022 ook uitgebreid naar nieuwe gebouwen. Naast kantoorgebouwen, supermarkten, scholen en parkeerplaatsen zullen in de toekomst ook nieuwe gebouwen moeten worden uitgerust met fotovoltaïsche of zonne-energiesystemen. Vanaf eerste januari 2023 geldt deze verplichting ook voor dakrenovaties die aan bestaande woningen worden uitgevoerd.
Noordrijn-Westfalen
Vanaf januari 2022 voert Noordrijn-Westfalen een zonneplicht in op parkeerplaatsen met een hervorming van de staatsbouwverordening. In de loop hiervan moeten alle geschikte nieuwe parkeerplaatsen met meer dan 35 parkeerplaatsen worden afgedekt en bovendien worden uitgerust met een fotovoltaïsch systeem. Deze nieuwe verordening heeft echter alleen betrekking op parkeerplaatsen die niet-residentiële gebouwen zijn.
Rijnland-Palts
In Rijnland-Palts is de zonneplicht vanaf 2023 verplicht en is in principe gericht op alle commerciële nieuwbouw. Deze moeten dan worden uitgerust met een fotovoltaïsch systeem. Daarnaast moet onder deze nieuwe regeling ook 60% van het dakoppervlak van nieuw gebouwde, overdekte parkeerplaatsen met meer dan 50 parkeerplaatsen voorzien zijn van zonnepanelen. Als alternatief voor de installatie van een fotovoltaïsch systeem maakt Rijnland-Palts ook de installatie mogelijk van een zonnethermisch systeem dat zal worden gebruikt om warmte op te wekken om te voldoen aan de zonne-energieverplichting die vanaf 2023 van toepassing is.
Hamburg
Vanaf 2023 treedt in Hamburg een installatieverplichting voor fotovoltaïsche systemen in werking voor nieuwe gebouwen. Voor bestaande gebouwen waarvan het dak volledig bedekt is, geldt de regeling pas in 2025. Hoe groot het oppervlak van de te installeren fotovoltaïsche systemen moet zijn, is in Hamburg niet voorgeschreven. Uitgesloten van deze regelgeving zijn gebouwen waarvan de terugverdientijd van het fotovoltaïsche systeem langer dan 20 jaar zou duren. Zelfs gebouwen waar de installatie van een zonne-energiesysteem technisch niet mogelijk is, zijn vrijgesteld van de zonne-energieverplichting.
Berlijn
Met zijn zogenaamde zonnewet verplicht Berlijn eigenaren van nieuwe gebouwen om vanaf de eerste januari 2023 een fotovoltaïsch systeem op het dak van hun gebouw te installeren. Eigenaars van bestaande panden die een volledige dakrenovatie uitvoeren, zullen vanaf 2023 ook een fotovoltaïsch systeem moeten installeren. Het gebied dat wordt gebruikt om elektriciteit of warmte uit zonlicht op te wekken, moet ten minste 30 procent van het dakoppervlak bedekken. Als alternatief staat de federale staat ook de installatie van het systeem op de gevel van het gebouw toe. Daarnaast kan aan de bestaande zonne-energieverplichting ook worden voldaan met een zonnethermisch systeem in plaats van een fotovoltaïsch systeem. Gebouwen met een gebruiksoppervlakte van minder dan 50 vierkante meter zijn vrijgesteld van deze verplichting. Bepaalde gevallen van ontbering en huizen waarvan de daken ongeschikt zijn voor de werking van een fotovoltaïsch systeem zijn ook vrijgesteld van de toepasselijke verplichting.
In welke deelstaten zou de zonneplicht nog kunnen komen?
Andere deelstaten zijn momenteel ook van plan om een zonne-energieverplichting in te voeren:
Sleeswijk-Holstein
Sleeswijk-Holstein introduceert een zonneplicht voor alle geschikte dakoppervlakken in nieuwe gebouwen. Deze verplichting geldt ook voor dakrenovaties van utiliteitsgebouwen waarbij meer dan tien procent van het dakoppervlak wordt vernieuwd. Daarnaast moeten nieuwbouw parkeerterreinen met meer dan 100 parkeerplaatsen ook voorzien worden van zonnesystemen. Volgens de wet moeten eigendommen in de staat ook worden uitgerust met een fotovoltaïsch systeem voor nieuwbouw of renovatie. Deze regels moeten in 2022 voor de deelstaatverkiezingen in werking treden.
Nedersaksen
Nedersaksen werkt ook aan een wetsontwerp dat voorziet in een zonneplicht. Deze geplande verplichting omvat de installatie van fotovoltaïsche systemen op ten minste de helft van het dakoppervlak van commercieel vastgoed. De verplichting geldt voorlopig echter alleen voor alle nieuwe gebouwen met een dakoppervlakte van meer dan 75 vierkante meter en worden voornamelijk gebruikt voor commerciële doeleinden. Volgens het ontwerp hoeven particuliere bouwers geen zonne-energiesysteem te installeren voor de bouw van nieuwe gebouwen, maar moeten ze nog steeds zorgen voor hun retrofitting.
Saksen
Ook plannen voor een zonneplicht worden door Saksen overwogen. Deze zijn echter nog niet gespecificeerd en bevinden zich momenteel in de ontwikkelingsfase.
Beieren
Beieren heeft herhaaldelijk gesproken over de invoering van een zonne-energieverplichting. Er werden plannen opgesteld om de verplichting om fotovoltaïsche systemen op commerciële eigendommen te installeren te reguleren. Ook een zonneplicht voor particuliere woningen stond ter discussie. Een wet hierover is echter nog niet geïmplementeerd.
Bremen
Bremen heeft ook een wetsvoorstel over de zonne-energieverplichting, dat echter nog niet als wet in werking is getreden. Het voorliggende wetsontwerp voorziet in de zonne-energieplicht voor alle particuliere nieuwbouw en voor commerciële niet-residentiële gebouwen. Maar alle bestaande gebouwen moeten ook worden getroffen door de verplichting om een fotovoltaïsch systeem te installeren als onderdeel van een uitgebreide dakrenovatie.
Welke extra kosten kunnen zich voordoen?
Bij een zonne-energieverplichting voor nieuwbouw worden de verantwoordelijken voor de bouw geconfronteerd met extra kosten van gemiddeld tussen de € 10.000 en € 20.000. Voor eengezinswoningen kunnen gemiddeld zo’n € 13.000 tot € 15.000 extra kosten worden verwacht. De overheid is er echter van overtuigd dat deze extra kosten de moeite waard zijn als investering. Dankzij een combinatie van teruglevertarieven en besparingen op de elektriciteitskosten verdienen de gemaakte kosten zich na 15 tot 20 jaar terug. Met de invoering van passende overheidssubsidies zou deze terugverdientijd weer aanzienlijk kunnen worden verkort.
Hoog potentieel in Duitsland
Veel experts zien een enorm potentieel voor verbetering in de uitbreiding van zonne-energie naar nieuwe gebouwen in zowel de particuliere als de commerciële sector. Volgens een studie van de groenestroomleverancier LichtBlick gebruiken metropolen zoals München, Frankfurt of Berlijn minder dan 15% van het beschikbare dakoppervlak van nieuwe gebouwen om hernieuwbare zonne-energie op te wekken. Maar zelfs in toonaangevende steden als Leipzig, Neurenberg of Keulen zit bijna de helft van alle daken van nieuwe gebouwen nog zonder zonnestelsel. Deze bevindingen komen ook terug in de Solar Check van 2020. Ook al kan door de oriëntatie niet elk dakoppervlak gebruikt worden voor de opwekking van zonne-energie, het beschikbare potentieel is gigantisch. In 2015 was bijvoorbeeld 1.600 vierkante kilometer dakoppervlak van nieuwe gebouwen in heel Duitsland beschikbaar voor het gebruik van zonne-energie. Dit zou zonne-energieopwekking van ongeveer 250 miljard kilowattuur elektriciteit mogelijk maken. En deze energieopwekking alleen al zou de De helft van het Duitse elektriciteitsverbruik dekken. Dienovereenkomstig zijn bouwgebieden die kunnen worden gebruikt voor de opwekking van hernieuwbare zonne-energie in overvloed beschikbaar in heel Duitsland.